دكتر احمد كياست‌پور پيشكسوت برجستۀ عرصۀ نجوم، اپتيك و ليزر و چهرۀ شناخته‌شدۀ جهاني است. اگرچه زبان از تعريف و تمجيد اين استاد برجسته عاجز است، اما به‌حق، او ستودني و دوست‌داشتني است. او در قلب دانشگاهيان جا دارد. كلامش شيوا و علم و دانشش بر همگان به‌ويژه دانشگاه اصفهان هويدا و راهش حيات‌بخش جان رهروان علم و انديشه است. بدون شك استادان و دانشجويان دانشگاه اصفهان همواره به داشتن چنين چهرۀ شاخص و افتخارآفرين، سال‌ها مباهات كرده و خواهند كرد.
دكتر كياست‌پور در گفت‌وگويي صميمانه با واحد خبر روابط عمومي دانشگاه، فعاليت‌هاي خود را در عرصۀ علم و دانش تشريح كرد. اين گفت‌وگو را در ادامه مي‌خوانيد.
• جناب آقاي دكتر كياست‌پور، لطفاً مختصري از زندگي شخصي و تحصيلي خود براي ما شرح دهيد؟
هفتم خرداد 1312 در اصفهان متولد شدم. وقتي به سن دبستان رسيدم، پدرم در خدمت سربازي بود و مدرسه رفتن من دستخوش تصميم‌گيري‌هاي خانواده شد و به مدرسه فرستاده نشدم. با اين حال بعدها به تحصيل نزد پدرم و به گونۀ خودآموز به سوادآموزي پرداختم و در 17 سالگي وارد مكتب تك‌اطاقه شدم و دو سال بعد در سال 1331 ششم ابتدايي را به‌طور متفرقه امتحان دادم و هر يك از دوره‌هاي سيكل اول و دوم دبيرستان را در يك سال در آموزشگاه شبانۀ فروغ، به پايان رساندم و به‌طور متفرقه و سراسري با موفقيت امتحان دادم. سال پاياني دبيرستان را در نخستين سال گشايش دبيرستان شيخ‌زاده هراتي سال 1334 در رشتۀ رياضي گذراندم. در شهريور همان سال در كنكور دانشگاه تهران در رشتۀ فيزيك پذيرفته شدم و زير نظر استاداني چون دكتر كمال‌الدين جناب، دكتر محمود حسابي و دكتر اصغر آزاد و ديگران دورۀ سه سالۀ كارشناسي را گذراندم و در خرداد ماه 1337 فارغ‌التحصيل شدم. چند ماه قبل از فراغت از تحصيل، در مؤسسۀ ژئوفيزيك دانشگاه تهران به‌عنوان كارمند فني به‌طور پيماني استخدام و مسئوليت بخش ژئومغناطيس آن مؤسسه را عهده‌دار شدم.
• استاد بعد از گذراندن دوره ليسانس در دانشگاه تهران، براي ادامه تحصيل چه اقداماتي انجام داديد؟
از گروه نجوم و رصدخانۀ دانشگاه جرج‌توون Georgetown University Astronomy Department and Georgetown College Observatory در واشنگتن دي.سي بورس تحصيلي همراه با كمك هزينۀ تحصيلي دريافت كردم و در مهرماه 1338 در آن دانشگاه مشغول تحصيل و تحقيق شدم. كمك‌هزينۀ تحصيلي من به‌عنوان دستيار تحقيقاتي هر سال از پروژه‌هاي تحقيقاتي NASA و NSF در زمينه‌هاي مختلف نجومي تأمين مي‌شد.
پس از گذراندن دروس كارشناسي ارشد فيزيك و اختر فيزيك، در آزمون سرنوشت‌ساز جامع شركت كردم و از موفقيت بالايي برخوردار و به‌همين دليل مستقيماً كانديداي درجۀ دكتري شدم.
تحقيقات من بيشتر در زمينه بيناب‌سنجي نجومي سيارات و خورشيد بود و پايان‌نامۀ خود را نيز در مورد خط‌هاي بينابي ضعيف در طيف خورشيد انجام دادم و در خرداد ماه 1343 از آن دفاع كردم.
• آيا پس از اخذ مدرك دكتري به ايران بازگشتيد؟
بازگشت من به ايران پس از دريافت دكتري در اخترفيزيك خورشيد، به علت فعاليت‌هاي سياسي با اشكال روبه‌رو شد و در دانشگاه جرج توون به‌عنوان وابستۀ تحقيقاتي (Research Associate) و مربي به مدت دو سال مشغول تحقيقات فوق دكتري و تدريس شدم. در سال 1345 در دانشگاه كاتستون(Kutztown University)از مجموعه دانشگاه‌هاي ايالتي پنسيلوانيا كه به دنبال متخصص براي راه‌اندازي مركز تحقيقات ستاره‌شناسي و ايجاد رصدخانه و پلانتاريم بود، استخدام شدم. در سال 1347 با توجه به سابقۀ دانشگاهي در دانشگاه جرج توون، دانشيار شدم. در اين زمان رصدخانه و پلانتاريم دانشگاه را تأسيس و دورۀ كارشناسي نجوم را راه‌اندازي كردم. اين رصدخانه 42 سانتي متري بعدها در تحقيقات ستاره‌‌هاي دوتايي زيادي مؤثر واقع شد. بالاخره در سال 1352 به درجۀ استادي نايل شدم.
هدف من در تمام دوران تحصيل و تدريس و تحقيق، ترويج علم نجوم و كسب تجربه در نجوم رصدي بوده است تا بتوانم در گسترش اين علم و تأسيس رصدخانه در ايران سهمي داشته باشم. در سال 1353 به دعوت رياست محترم دانشگاه اصفهان به ميهن بازگشتم و در تاريخ 16/4/1353 با پايۀ يك استادي در استخدام دانشگاه اصفهان درآمدم.
• لطفاً در خصوص دستاوردهاي علمي، كتب انتشاريافته و ابداعات خود توضيح دهيد؟
استادياري در دانشگاه‌هاي جرج توون، واشنگتن‌دي‌سي و كاتستون، پنسلوانيا آمريكا 1347-1343؛ دانشياري در دانشگاه كاتستون، پنسيلوانيا، آمريكا 1352-1347؛ استادي در كاتستون، پنسيلوانيا از 1352 تا 1353 و از 1353 تا كنون در دانشگاه اصفهان، گوشه‌اي از مراتب علمي است كه تا كنون كسب كرده‌ام. زمينۀ تحقيقاتي اينجانب، اختر فيزيك، اسپكتروسكوپي و اپتيك است. تحقيق در اختر فيزيك تجربي نياز به تجهيزات رصدي و غيره دارد و شوربختانه پس از ورود به وطن درگير فعاليت اجرايي شدم و تنها در سال‌هاي آخر توانستيم يك رصدخانه آموزشي-پژوهشي در اختيار داشته باشيم.
من براي فرصت مطالعاتي در سال 1989، به دانشگاه كاليفرنياي جنوبيUSC و رصدخانۀ مونت ويلسون رفتم كه فرصت خوبي براي انجام تحقيقات برايم فراهم شد. كار پژوهشي با برج خورشيدي 60 فوتي آن رصدخانه انجام مي‌گرفت و پروژه گروه دانشگاه كاليفرنياي جنوبي بر روي استفاده از خود لرزه‌نگاري و كاربرد آن در مطالعه ساختار دروني خورشيد بود.
• استاد،لطفا كمي از خاطرات جالب دوران خدمت در دانشگاه اصفهان را براي ما بازگو بفرمائيد؟
اولين خاطره‌اي كه از دانشگاه اصفهان دارم، مربوط به اولين سخنراني من پس از ورود به ايران است كه در مورد يك ستارۀ دنباله‌دار بايد ارائه مي‌دادم. بعد از سخنراني، يكي از مقامات دانشگاهي به من گفت: شما مثل اينكه از ايران اصلاً خارج نشديد. عبارتي كه به كار برد اين بود كه مثل اينكه هميشه اصفهان بوده‌ايد. با اينكه من 15سال در آمريكا بودم و آنجا مدارج دانشگاهي را گذرانده بودم. آن‌قدر اصطلاحات علمي را به زبان فارسي بيان مي‌كردم كه آن روزها مرسوم نبود و صحبت اين دوست هنوز در خاطر من باقي مانده است.
از خاطرات ديگرم مي‌توانم به زماني كه به ايران آمدم و مديريت گروه فيزيك دانشگاه اصفهان را بر عهده گرفتم، بگويم. رئيس وقت دانشگاه، گاهي فارغ‌التحصيلاني را به من معرفي مي‌كرد كه مصاحبه‌اي با آنها داشته باشم تا براي گروه استخدام كنند. وقتي زمينۀ كاري آنها را مي‌ديدم كه بيشتر مهندسي هستند، موضوع را به رئيس دانشگاه اعلام مي‌كردم. ايشان مي‌گفتند كه ما مي‌خواهيم از درون فيزيك، دانشكده فني و مهندسي را بسازيم و بنابراين اين افراد را بررسي كنيد و اگر رزومۀ علمي قوي دارند، از وجودشان استفاده كنيد تا دانشكدۀ فني و مهندسي را تأسيس كنيم.
امروز مفتخرم كه تعدادي از همان افرادي كه برگزيدم، باعث به وجود آمدن رشته‌هاي مهندسي و دانشكدۀ مهندسي در دانشگاه اصفهان شدند.
• وضعيت رشته فيزيك در مقايسه با كشورهاي پيشرفته را چگونه ارزيابي مي فرمائيد؟
نسبت پذيرش دانشجو در زمينۀ علوم پايه در دانشگاه‌هاي معتبر خارج كمتر از ما است، بنابراين دانشجوياني كه واقعاً طالب فيزيك هستند به اين رشته مي‌آيند. ولي بين دانشجويان ما افرادي هستند كه نه تنها قابل مقايسه با دانشجويان رشته‌هاي علوم پايه خارجي هستند، بلكه بعضي از اين افراد حتي برجسته‌تر از آنها هستند و در بين فارغ‌التحصيلان ما افراد موفقي هستند كه بسيار مورد توجه مجامع علمي قرار مي‌گيرند.
مثلاً قبل از انقلاب، دانشگاه‌هاي معتبر جهان در رشتۀ فيزيك 15 تا 20 دانشجو مي‌گرفتند، ولي ما 150 دانشجو مي‌گرفتيم و البته در آن زمان دانشجوي فيزيك دبيري هم پذيرش مي‌كرديم كه خيلي از آنها جزء بهترين معلمان كشور بوده و هستند. دانشجويان زيادي هم داريم كه در دانشگاه‌هاي كشور و خارج از كشور مدارج عالي دارند و جزء استادان برتر آن دانشگاه‌ها محسوب مي‌شوند.
• براي دانشجوياني كه رشته فيزيك را براي ادامه تحصيل انتخاب مي كنند،چه صحبتي داريد؟
دانشجوياني كه واقعاً اهل مطالعه و علاقه‌مند به فيزيك هستند و دنبال علم مي‌روند، پس از فراغت از تحصيل در ايران و يا در خارج از كشور ادامه تحصيل مي‌دهند و موفق بوده‌اند.فارغ‌التحصيلان فيزيك يكي از خصوصياتشان اين است كه تغييرپذير هستند. يعني با كارآموزي بسيار اندك در چند ماه بهتر از فارغ‌التحصيلان مهندسي كارايي دارند. بنابراين صحبتي كه من دارم، اين است كه رشتۀ فيزيك بسيار رشتۀ مفيدي است و به‌خصوص يك فارغ‌التحصيل خوب رشتۀ فيزيك در همۀ زمينه‌هاي فني مي‌تواند موفق باشد. ما دانشجوياني داشتيم كه از فيزيك به فلسفه، پزشكي و ساير رشته‌ها رفتند و موفقيت‌هاي بسياري را كسب كردند.
• به نظر شما دانشگاه اصفهان چگونه ارتباط علمي خود را با پيشكسوتان برقرار كند و از تبادل تجارب آنها در پيشبرد اهداف دانشگاه بهره‌مند شود؟
اولين ضرورت، اين است كه هيئت رئيسه و مسئولين دانشگاه آنها را از ياد نبرند و آنان نيز دانشگاه را فراموش نكنند. به‌ويژه در مراسم مهم از آنها دعوت به عمل بياورند. به‌خصوص براي تبادل نظر و مشورت و همراهي بازديد‌كننده‌هاي رشته‌هاي مختلف كه از داخل و خارج از كشور مي‌آيند. دانشگاه بايد از وجود پيشكسوتان استفاده كند و فرصت‌هايي را براي رفاه آنان فراهم آورد.
روش بسيار خوبي كه دانشكدۀ علوم در سال‌هاي اخير پيش گرفته اين است كه از استادان بازنشسته دعوت به عمل مي‌آورد كه در اردوي يك‌روزه‌اي در كنار هم باشند و استادان قديمي يكديگر را ببينند و همچنين با استادان جديد آشنا شوند. اين كار بايد در همه دانشكده‌ها يك يا دوبار در سال انجام شود.
ولي به هر حال استاداني هستند كه با حقوق بسيار ناچيزي بازنشسته شده‌اند و اين مسأله مشكلاتي را براي ايشان ايجاد كرده است و دانشگاه در حد توان بايد در رفع اين مشكل كمك‌كند.
• به‌عنوان استاد پيشكسوت دانشگاه اصفهان چه توقعي از مسئولان دانشگاه داريد و آيا تصور مي فرمائيد كه دانشگاه از شما چه انتظاراتي دارد؟
متأسفانه دانشگاه به‌نظر نمي‌آيد انتظاري از بازنشستگان خود داشته باشد، ولي وظيفۀ استادان بازنشسته در واقع اين است كه در سطح شهر و كشور در سخنراني‌ها و گردهمايي‌ها از دانشگاه خود صحبت به ميان آورند و به اصطلاح، خوبي‌ها و برجستگي‌هاي دانشگاه خود را در كشور اعلام و مطرح كنند.
• جناب آقاي دكتر، بعد از بازنشستگي از دانشگاه، اوقات فراغت خود را چگونه مي‌گذرانيد؟
اولاً من بعد از بازنشستگي يكي دو روز در هفته دانشگاه مي‌آيم و مطالعه مي‌كنم. همچنين به ديدن همكاران مي‌روم و دانشجويان اگر سؤالي داشته باشند، خوشحال مي‌شوم كه پاسخگو باشم و اوقات ديگر را به مطالعه و ورزش مي‌گذرانم و يك باغچه‌اي هم دارم كه يكي دو روز در هفته را در آن سرگرم باغباني و رسيدگي به درختان هستم. همچنين به مطالعۀ كتاب‌هاي تاريخي و ادبي علاقه‌مند هستم. قبلاً زياد به مسافرت مي‌رفتم، ولي در حال حاضر به دليل وضعيت سلامتي كمتر به مسافرت مي‌روم. مقداري از وقتم را به ترويج نجوم مي‌پردازم.
• آيا از اينكه سال‌ها در دانشگاه اصفهان در كسوت استادي مشغول به خدمت بوده‌ايد، احساس رضايت داريد؟
من واقعاً از كسوت معلمي خود بسيار خوشحال و راضي هستم و مفتخرم كه دانشجويان زيادي را تربيت كردم و با دانشجويان قديمي خود دوست هستم و موفقيت‌هاي آنها باعث شادي من است. همچنين از حرفه‌اي كه انتخاب كردم، بسيار خوشحالم و هنوز با اينكه 13 سال از بازنشستگي من مي‌گذرد، خود را يك معلم مي‌دانم و در برخي از سخنراني‌هاي علمي شركت مي‌كنم و خيلي خوشحالم كه هنوز قادر به انجام كارهاي علمي هستم.
به هر حال اعتلا و ارتقاي دانشگاه اصفهان، اعتلاي شهر و كشورم است. به همين دليل با اينكه در گذشته سمت‌هاي بسيار خوبي در خارج از كشور داشتم، آنها را رها كردم و به ايران آمدم و از اين انتخاب به خاطر شهرم و كشورم بسيار رضايت دارم و خوشحالم. همان‌گونه كه پيشتر هم گفتم من خود را مروج علم و بويژه نجوم مي‌دانم و به آن عشق مي‌ورزم.
• علاوه بر رشتۀ فيزيك، جايگاه ساير رشته‌هاي دانشگاه اصفهان به‌ويژه در شاخۀ علوم پايه را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
علوم پايۀ دانشگاه اصفهان بسيار قوي است و استادان برجسته و دانشجويان موفقي در اين رشته‌ها فعاليت مي‌كنند. بسياري از استادان از لحاظ علمي در سطح كشور و حتي در سطح جهاني مي‌درخشند و فارغ‌التحصيلاني را تحويل جامعه داده‌اند كه حتي در مديريت‌ها و مسئوليت‌هاي كلان كشوري از موفقيت‌هاي بسيار برخوردار بوده‌اند. دانشگاه اصفهان از حيث اعتبارات تخصصي بسيار محروم بوده است. اين موضوع در دوران‌هاي مختلف صادق است. اگر چنين نبود دانشگاه اصفهان مي‌توانست از اين هم بسيار بهتر درخشش داشته باشد. اميدوارم توجه به اين مهم در دستور كار وزارت علوم قرار گيرد و به همۀ دانشگاه‌ها و نخبگان دانشگاهي توجه يكساني داشته باشند.
• با سپاس از شما. درپايان اگر صحبتي هست بفرمائيد.
در زندگي يكي از اهداف من ترويج علم نجوم و به‌طور كل علوم پايه بوده است. فعاليت‌هاي من در اين زمينه به بيش از نيم قرن مي‌رسد. در تمام اين سال‌ها به معلمي خود مي‌باليده‌ام و در تمام دوره خدمتم در دانشگاه اصفهان با شركت در فعاليت‌هاي كشوري و انجمن‌ها و كنفرانس‌ها در برجسته كردن نقش دانشگاه و نمايان كردن خدمات دانشگاه كوشيده‌ام.
برخي از فعاليت‌ها و مسئوليت‌هاي دكتر احمد كياست‌پور به اين شرح است:
عضويت در شوراها
• عضويت در شوراهاي آموزشي و پژوهشي و هيئت‌مميزه و شوراي دانشگاه به اقتضاي معاونت از 1353 تا 1358
• عضويت در كميتۀ تخصصي علوم پايه هيئت مميزه در دوره‌هاي مختلف
• عضويت در هيئت مميزه دانشگاه اصفهان در سال‌هاي متمادي
• قائم مقام رياست دانشگاه در 3 دورۀ پياپي هيئت مميزه از 1369 به بعد
• مديريت گروه فيزيك در چندين دوره تأثيرگذار
طرح‌هاي پژوهشي
• طراحي و ساخت تلسكوپ 25 سانتيمتري (مجري طرح)
• طراحي و ساخت چهار قلبي الكتريكي(همكار)
• مريخ و پانزده سال تكنولوژي فضايي(مجري طرح)
پايان‌نامه‌ها
• راهنمايي چهارپايان نامه دكتري و بيش از 30 پايان نامه كارشناسي ارشد و تعداد زيادي پايان‌نامه كارشناسي
برخي از همكاري‌ها در برگزاري همايش‌هاي علمي
• هماهنگ‌كننده و دبير اجرايي كنفرانس فيزيك كشور -1370-دانشگاه اصفهان كه از همه جهات مثال‌زدني بود.
• عضو شوراي اجرايي اولين همايش الكترواستاتيك و كاربردهاي آن- 1374- دانشگاه اصفهان
• دبير هشتمين همايش فوتونيك ايران- 1380- دانشگاه صنعتي مالك اشتر
• عضو اجرايي نمايشگاه ابزارهاي نجوم قديم، كنفرانس سالانۀ فيزيك ايران- 1373- سنندج
• دبير اجرايي پانزدهمين همايش اپتيك و فوتونيك ايران- 1378- دانشگاه اصفهان
افتخارات، تشويق‌نامه‌ها و نشان‌ها
• منتخب Outstanding Educators of America درسال 1973 ميلادي در امريكا
• همكاري مؤثر در راه‌اندازي دورۀ كارشناسي ارشد در گروه فيزيك دانشگاه اصفهان
• عضو مؤسس انجمن نجوم ايران پيش از انقلاب
• عضو مؤسس انجمن اپتيك و فوتونيك ايران
• همكاري در راه‌اندازي دورۀ دكتري فيزيك دانشگاه اصفهان
• هماهنگ‌كنندۀ آزمون ورودي دكتري فيزيك در دانشگاه اصفهان براي سه دوره
• نخستين منتخب پيشكسوت انجمن اپتيك و فوتونيك ايران، 1387
برخي از مسئوليت‌هاي اجرايي
• مدير گروه فيزيك دانشگاه اصفهان از 8/8/1376 تا 18/9/1380
• معاون آموزشي دانشگاه اصفهان از 28/1/1357 تا 14/1/1358
• معاون پژوهشي دانشگاه اصفهان از 23/3/1354 تا 14/1/1358
• قائم مقام رياست دانشگاه در شوراي عالي مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه، 16/12/1356
• مدير گروه فيزيك دانشگاه اصفهان از 22/4/1353 تا 26/4/1355
• مؤسس رصدخانه و آسمان‌نماي Gruber-Kneedler در دانشگاه كتستون پنسيلوانياي آمريكا 1967
• مدير رصدخانه و آسمان‌نماي Gruber-Kneedler در دانشگاه كاتستون پنسيلوانياي آمريكا از 1967 تا سال 1974
• عضو هيئت رصد خورشيدگرفتگي در ايالت مين آمريكا 20 ژوئيه 1963
• سرپرست و عضو هيئت بازديدكننده از مراكز مطالعات نجومي كشور اتحاد جماهير شوري، 1357
• عضو هيئت رصد خورشيدگرفتگي دانشگاه اصفهان در بيرجند، ايران، 4 آبان 1374
